Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta luôn chứng kiến các biến đổi diễn ra xung quanh mình. Những biến đổi này có thể xuất phát từ những yếu tố tự nhiên ảnh hưởng trực tiếp đến con người, động vật và các vật thực khác. Trong lĩnh vực sinh học, sự biến đổi do tác động của môi trường được gọi là “thường biến”, và nó đóng vai trò quan trọng trong sự thích nghi và vận động của các loài sinh vật.
Thường biến là gì?
Thường biến là những biến đổi xảy ra trực tiếp dưới tác động của môi trường trong quá trình sống của một cá thể. Điểm đặc biệt của thường biến là những biến đổi này chỉ liên quan đến kiểu hình và không làm thay đổi kiểu gen. Trong thực tế, yếu tố kiểu gen không ảnh hưởng đáng kể đến sự biến đổi và được coi là không thay đổi. Do đó, thường biến có thể được xác định là những biến đổi về kiểu hình phát sinh trong quá trình sống của cá thể, dưới tác động trực tiếp của môi trường.
Sự biến đổi trong kiểu hình phát sinh trong đời cá thể dưới tác động trực tiếp của môi trường được gọi là “thường biến”. Môi trường và kiểu gen đều có ảnh hưởng lớn đến sự biến đổi của thường biến. Tuy nhiên, yếu tố kiểu gen không ảnh hưởng quá nhiều đến sự biến đổi và được xem như không thay đổi. Điều này làm cho những biến đổi kiểu hình phát sinh trong quá trình sống của cá thể, dưới tác động trực tiếp của môi trường, được xem là thường biến.
Các đặc điểm của thường biến:
Thường biến có những đặc điểm riêng biệt:
- Không di truyền: Thường biến không được thừa hưởng từ bố mẹ sang các thế hệ sau. Điều này tạo ra sự khác biệt giữa thường biến và đột biến, vì đột biến có thể được di truyền cho các thế hệ sau.
- Tương ứng với điều kiện môi trường: Thường biến xảy ra theo một hướng xác định tùy thuộc vào điều kiện môi trường. Các biến đổi kiểu hình đồng thời sẽ tương ứng với các điều kiện ngoại cảnh ảnh hưởng đến cá thể.
- Không liên quan đến biến đổi kiểu gen: Thường biến chỉ liên quan đến sự biến đổi kiểu hình và không làm thay đổi kiểu gen.
- Không ảnh hưởng đến chất lượng cá thể: Thường biến chỉ ảnh hưởng đến kiểu hình bên ngoài của cá thể mà không làm thay đổi chất lượng của nó.
- Giúp sinh vật thích nghi với môi trường thay đổi: Thường biến giúp sinh vật thích nghi và thay đổi phù hợp với từng loại môi trường. Điều này khác với đột biến, vì đột biến thường gây biến đổi gen và không có lợi ích như thường biến.
- Không là nguồn nguyên liệu cho quá trình chọn lọc tự nhiên và chọn giống: Thường biến không đóng vai trò quan trọng trong quá trình chọn lọc tự nhiên và chọn giống.
Ý nghĩa và vai trò của thường biến:
Thường biến đóng vai trò quan trọng trong sự thích nghi và vận động của sinh vật.Có các ý nghĩa và vai trò sau:
- Giúp sinh vật thích nghi với môi trường thay đổi: Thường biến giúp thực vật và động vật thích nghi với môi trường luôn thay đổi, mang lại lợi ích cho bản thân sinh vật.
- Không di truyền tính trạng xấu: Thường biến không di truyền các tính trạng xấu sang thế hệ sau.
- Biến đổi kiểu hình, không biến đổi gen: Thường biến là sự biến đổi vật chất di truyền, biến đổi kiểu hình, không làm thay đổi gen.
- Linh hoạt trong phản ứng về kiểu hình: Thường biến giúp cơ thể có sự linh hoạt hơn trong phản ứng về kiểu hình, đảm bảo sự thích ứng với những thay đổi nhất thời hoặc theo chu kỳ tự nhiên của môi trường.
Trên thực tế, thường biến thường được chia thành ba loại: thường biến thích nghi, thường biến ngẫu nhiên và thường biến kéo dài. Mỗi loại có những đặc điểm cụ thể riêng.
Thường biến không chỉ xảy ra ở động vật và thực vật, mà còn được tìm thấy ở con người. Một ví dụ dễ thấy nhất là khác biệt về màu da giữa người da trắng và người da đen, người da vàng, đều được coi là hiện tượng thường biến.
Thông qua các đặc điểm và ý nghĩa của thường biến, chúng ta có thể thấy vai trò quan trọng của nó trong quá trình thích nghi và tiến hóa của các loài sinh vật. Thường biến không chỉ mang lại sự thích ứng mà còn giúp duy trì sự đa dạng sinh học của hệ sinh thái.
Đọc thêm tại Văn Phòng Tuyển Sinh Y Dược Hà Nội
