Môi trường sống bị tác động tiêu cực, kèm theo những tính chất vật lý, sinh học, hóa học của môi trường bị thay đổi gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của con người. Đây là hiện tượng ô nhiễm môi trường – đang là vấn đề cấp thiết của mọi quốc gia hiện nay.
1. Ô nhiễm môi trường là gì?
Hiện nay, vấn đề ô nhiễm môi trường đang là nỗi lo hàng đầu với mỗi quốc gia. Không chỉ riêng Việt Nam, mỗi quốc gia, mỗi nước, mỗi địa điểm đều đang phải đối mặt với tình trạng ô nhiễm. Không chỉ có ô nhiễm không khí, ô nhiễm nguồn nước cũng đang diễn ra phổ biến. Ô nhiễm môi trường là hiện tượng môi trường tự nhiên bị bẩn, cùng với đó là các tính chất vật lý, sinh học, hóa học của môi trường bị thay đổi gây tác hại tới sức khỏe của con người và các sinh vật khác trong tự nhiên. Ô nhiễm môi trường chủ yếu do hoạt động xả thải từ đời sống, sinh hoạt, sản xuất của con người gây ra. Ngoài ra, ô nhiễm còn do một số hoạt động từ tự nhiên khác có các tác động tới môi trường theo hướng tiêu cực. Vấn đề nguyên nhân biến đổi khí hậu ở Việt Nam đang rất được quan tâm.
Trong cuộc sống không ngừng phát triển hiện nay, vấn đề ô nhiễm mỗi trường đang là vấn đề nhức nhối đối với tất cả mọi người. Không chỉ tại Việt Nam, mỗi quốc gia, mỗi nước, mỗi địa phương đều đang đối mặt với tình trạng ô nhiễm. Có thể là ô nhiễm không khí, ô nhiễm tiếng ồn, ô nhiễm môi trường nước, ô nhiễm biển…
Để bàn luận về vấn đề ô nhiễm môi trường, chúng ta phải đề cập đến rất nhiều nguyên nhân, từ chủ quan tới khách quan, từ con người tới thiên nhiên, từ ý thức tới chính sách luật pháp xã hội. Đây là những điều đang khiến chúng ta trăn trở.
Sự nghiêm trọng của tình trạng ô nhiễm môi trường ngày càng trở nên rõ rệt và nghiêm trọng hơn bao giờ hết. Nó không chỉ ảnh hưởng gián tiếp tới thiên nhiên mà còn tác động trực tiếp tới chất lượng cuộc sống và gây biến đổi khí hậu nghiêm trọng.
Tác hại của ô nhiễm môi trường ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp tới chất lượng cuộc sống, để lại rất nặng nề, rất nhiều hệ lụy. Chúng làm biến đổi khí hậu, biến đổi hệ sinh thái mà chúng ta đang sinh sống, làm băng tan chảy, làm nước biển dâng, làm đất bị xâm nhập mặn… Đó chính là minh chứng cho sự biến đổi khí hậu toàn cầu (hiệu ứng nhà kính) bắt nguồn từ sự ô nhiễm môi trường.
Ô nhiễm môi trường trong tiếng Anh được gọi là “Environmental pollution”.
2. Biểu hiện ô nhiễm môi trường:
Hiện nay, vấn đề ô nhiễm tại nước ta đang có tình trạng báo động. Dường như ô nhiễm xảy ra ở hầu hết các tỉnh thành. Đặc biệt là ô nhiễm nguồn nước và ô nhiễm không khí.
Mới đây, chỉ số AQI (chỉ số chất lượng không khí) cho thấy nước ta đang ở mức độ trung bình đến có hại và thậm chí rất hại (từ màu cam đến màu đỏ đậm). Nguy hiểm nhất là khi có báo hiệu màu tím (rất có hại) hay màu nâu (nguy hiểm).
Điều đó cho thấy, các nhà máy, xí nghiệp mọc lên ngày càng nhiều mà chưa được giám sát chặt chẽ trong việc xử lý rác thải và khói bụi thải ra ngoài môi trường.
Các dạng ô nhiễm chính bao gồm: ô nhiễm nguồn nước, ô nhiễm không khí, ô nhiễm đất, ô nhiễm không khí… Những dạng ô nhiễm này sẽ được phân tích chi tiết ở phần bên dưới.
Quá trình ô nhiễm môi trường dẫn tới nhiều hiện tượng xảy ra xung quanh chúng ta. Một số chúng ta có thể nhận biết được, một số khác thì phải qua quá trình biến đổi theo thời gian mới có thể nhận biết chính xác. Dưới đây là một số biểu hiện chính của ô nhiễm môi trường:
- Trái đất nóng lên
- Băng tan ở hai cực
- Nước biên dâng
- Đất liền bị xâm nhập
- Tình trạng sạt lở diễn ra nhiều hơn ở ven sông ven suối
- Mưa nắng thất thường, khi quá nóng, khi quá lạnh. Thời gian nắng mưa không biết trước được.
- Sâu bệnh hại ngày càng khó điều trị
- Nguồn nước ngày càng mất dần
- Con người ngày càng nhiều bệnh tật
- Thủng tần ô zôn
- Lũ lụt, hạn hán
- Trái đất nóng lên, tăng nhiệt độ bề mặt
- Nước biển dâng, tình trạng xâm nhập mặn xảy ra thường xuyên
- Sạt lở xảy ra ở ven biển, ven sông, ven suối
- Sâu bệnh ngày càng khó điều trị
- Nguồn nước cạn kiệt
- Đất đai khô cằn
- Nhiều loại dịch bệnh xảy ra, khó điều trị triệt để
3. Nguyên nhân dẫn đến ô nhiễm môi trường:
Nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường do các yếu tố tự nhiên:
- Sạt lở đất đồi núi, bờ sông cuốn vào dòng nước bùn, đất, mùn… làm giảm chất lượng của nước.
- Khói bụi từ sự phun trào núi lửa theo nước mưa rơi xuống.
- Ô nhiễm môi trường nước cũng là do sự hòa tan nhiều chất muối khoáng có nồng độ quá cao, trong đó có chất gây ung thư như Asen, Fluor và các chất kim loại nặng.
- Sự phân hủy xác các sinh vật sống thành chất hữu cơ bị ngấm xuống đất, lâu dần ngấm tới mạch nước ngầm, hoặc xác chết các sinh vật trôi nổi cũng khiến nguồn nước bị ô nhiễm trực tiếp. Đặc biệt, với sự nối liền của các dòng chảy ao hồ, kênh rạch… khi lũ lụt, mưa bão xảy ra, rác thải sẽ dễ dàng bị cuốn trôi và phát tán nhanh chóng, khó khống chế.
Nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường do tác nhân con người:
- Từ sinh hoạt hàng ngày gây ra ô nhiễm môi trường: Hàng ngày, con người sử dụng nước cho rất nhiều hoạt động khác nhau, từ cá nhân đến cơ quan, khách sạn, nhà hàng, bệnh viện. Nước từ các hoạt động này chứa các chất thải dễ phân hủy, dầu mỡ, chất rắn, vi khuẩn thường không được xử lý mà thải trực tiếp ra các ao, hồ, sông…
- Chất thải nông nghiệp góp phần gây ra ô nhiễm môi trường lớn: Các chất thải từ phân, nước tiểu gia súc, phân bón, hóa chất… thường không được thu gom, xử lý. Những chất này có thể gây ô nhiễm nguồn nước mặt và nước ngầm.
- Chất thải công nghiệp gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng: Công nghiệp hóa, hiện đại hóa từ lâu đã trở thành xu hướng phát triển chung của mỗi quốc gia. Lượng chất thải từ các hoạt động này là vô cùng lớn và có sự khác biệt với từng ngành sản xuất. Tuy nhiên, mức độ gây nguy hiểm đối với môi trường đều là như nhau.
- Chất thải từ phương tiện giao thông: Trong tổng lượng chất thải gây ô nhiễm môi trường, khí thải từ phương tiện giao thông cơ giới đường bộ chiếm vị trí hàng đầu hiện nay. Trong các loại phương tiện tham gia giao thông, xe mô tô, xe gắn máy chiếm tỷ lệ lớn nhất và cũng là nguồn chất thải gây ô nhiễm lớn nhất. Bởi theo các chuyên gia, các phương tiện giao thông sử dụng loại xăng và dầu diesel làm nhiên liệu, quá trình rò rỉ, bốc hơi cũng như đốt cháy nhiên liệu dẫn tới phát sinh nhiều khí độc như VOC, Benzen, Toluen…
- Chất thải từ xí nghiệp và nhà máy: Do chi phí đầu tư các trang thiết bị, ứng dụng xử lý chất thải, khí thải không hề nhỏ, nên rất ít công ty có biện pháp xử lý hoặc thậm chí vẫn có một phần chất thải được xả trực tiếp ra môi trường do lượng chất thải quá lớn, không xử lý hết được.
- Chất độc hóa học và chất bảo vệ thực vật: Đặc biệt, các loại thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật được sử dụng rộng rãi. Chai lọ, bao, bao bì để chứa các loại thuốc này sau khi sử dụng thường bị vứt lung tung, hoặc thậm chí vứt trực tiếp xuống nước. Lượng hoá chất tồn dư sẽ ảnh hưởng đến chất lượng nước khi nó ngấm vào nước ngầm cũng như đất.
Nguyên nhân khác:
- Sử dụng các nguyên liệu hóa thạch để đun nấu: CO2 chính là nguyên nhân chính gây nên hiệu ứng nhà kính, là ô nhiễm khí hậu tồi tệ nhất. Hiện nay nồng độ CO2 trong khí quyển của trái đất ngày càng tăng, vì vậy cần có những biện pháp để giảm thiểu khí này ra ngoài môi trường sống.
- Ô nhiễm môi trường do chất phóng xạ: Chất phóng xạ cũng là nguyên nhân gây nên tình trạng ô nhiễm môi trường, chúng được tạo ra bởi các vụ nổ hạt nhân, chiến tranh và các quá trình tự nhiên như phân rã phóng xạ của radon.
4. Các giải pháp khắc phục ô nhiễm môi trường:
Những dạng ô nhiễm môi trường khác nhau sẽ có những biện pháp khắc phục đặc thù bao gồm:
Ô nhiễm môi trường đất:
Hiện tượng ô nhiễm môi trường đất xảy ra là hậu quả của các hoạt động do con người làm thay đổi các yếu tố sinh thái vượt qua giới hạn sinh thái. Môi trường đất là nơi cư trú của con người và các sinh vật khác. Do đó, khi môi trường đất bị ô nhiễm, đó là nguy hiểm và dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.
Nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường đất bao gồm tro than, nước thải không qua xử lý, thuốc trừ sâu và thuốc diệt cỏ, ô nhiễm đất tự nhiên như đất bị nhiễm phèn và mặn.
Hậu quả nguy hiểm khi môi trường đất bị ô nhiễm bao gồm ảnh hưởng đến sức khỏe và sinh thái. Các biện pháp để khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường đất bao gồm nghiêm cấm xả nước thải, chất thải và các chất độc hại ra môi trường đất, giảm thiểu việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, giảm sử dụng phân khoáng, áp dụng nông lâm kết hợp và lâm ngư kết hợp, tuyên truyền và nâng cao ý thức bảo vệ môi trường của người dân, dùng nhiệt để khiến các chất độc bốc hơi khỏi môi trường đất.
Ô nhiễm môi trường nước:
Hiện tượng ô nhiễm môi trường nước là sự biến đổi các tính chất vật lý, hóa học, sinh học của nước theo chiều hướng tiêu cực. Những vật thể lạ xuất hiện trong nước ở dạng lỏng hoặc rắn có thể gây ô nhiễm môi trường nước, gây hại cho con người và sinh vật, và giảm độ đa dạng sinh vật trong nước.
Nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường nước có thể là sự cố tràn dầu, các loại hóa chất, chất thải từ các nhà máy và xí nghiệp chưa qua xử lý, các loại phân bón và thuốc trừ sâu dư thừa trên đồng ruộng ngấm vào nguồn nước ngầm và nước ao hồ, nước thải sinh hoạt được thải ra từ các khu dân cư ven sông.
Hậu quả nguy hiểm xảy ra khi môi trường nước bị ô nhiễm bao gồm suy giảm hệ miễn dịch, đói nghèo. Cách khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường nước bao gồm truyền thông để bảo vệ môi trường, đưa ra các luật về môi trường, đôn đốc kiểm tra các công ty để tránh việc vi phạm luật, sử dụng hệ thống lọc để loại bỏ chất cặn bẩn và chất độc hại.
Ô nhiễm môi trường không khí:
Hiện tượng ô nhiễm môi trường không khí là sự biến đổi lớn trong thành phần không khí hoặc sự hiện diện của chất lạ dẫn đến không khí không sạch hoặc gây mùi khó chịu, giảm thị lực khi nhìn xa.
Tình trạng môi trường không khí bị ô nhiễm đang là vấn đề được quan tâm nhiều nhất trên toàn thế giới. Những nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường không khí bao gồm con người khai thác và sử dụng hàng tỉ tấn than đá, dầu mỏ, khí đốt, thải ra khí thải sinh hoạt và từ các nhà máy, xí nghiệp, và khói bụi từ xe gắn máy.
Hậu quả của hiện tượng môi trường không khí bị ô nhiễm bao gồm ô nhiễm môi trường khí quyển tạo nên sự ngột ngạt và “sương mù”, gây nhiều bệnh cho con người, làm huỷ diệt các khu rừng và các cánh đồng, gây hiệu ứng nhà kính, thủng lỗ tầng ozon.
Ô nhiễm môi trường khác:
- Ô nhiễm môi trường ánh sáng bao gồm xâm lấn ánh sáng, giao thoa thiên văn và chiếu sáng quá mức.
- Ô nhiễm môi trường tiếng ồn bao gồm tiếng ồn máy bay, tiếng ồn công nghiệp và tiếng ồn trên đường.
- Ô nhiễm môi trường nhựa là sự tích tụ các chất nhựa và vi dẻo trong môi trường gây ảnh hưởng xấu đến động vật hoang dã và con người.
- Ô nhiễm môi trường phóng xạ xuất hiện từ thế kỉ XX do sản xuất điện hạt nhân và nghiên cứu, sản xuất và triển khai vũ khí hạt nhân.
- Ô nhiễm môi trường nhiệt là sự biến đổi nhiệt độ trong các vùng nước tự nhiên do ảnh hưởng của con người, chẳng hạn như sử dụng nước làm chất làm mát trong nhà máy điện.
Biện pháp khắc phục ô nhiễm môi trường bao gồm nâng cao ý thức của người dân, không vứt rác lung tung, hạn chế sử dụng chất tẩy rửa để ngừa tắc cống thoát nước, hoàn thiện hệ thống pháp luật về bảo vệ và chống ô nhiễm môi trường, xây dựng hệ thống quản lý môi trường theo tiêu chuẩn quốc tế, thường xuyên thanh tra, kiểm tra, giám sát môi trường, nâng cao chuyên môn và nghiệp vụ đối với đội ngũ phụ trách công tác môi trường, đầu tư và trang bị các phương tiện kỹ thuật hiện đại, trồng cây và gây rừng, chôn lấp và đốt rác thải một cách khoa học, sử dụng năng lượng thân thiện với môi trường như gió và mặt trời, tái chế rác thải, phòng chống ô nhiễm, sử dụng sản phẩm hữu cơ, sử dụng điện hợp lý và hạn chế sử dụng túi nilon.
Văn Phòng Tuyển Sinh Y Dược Hà Nội
