Hình cắt và mặt cắt là hai yếu tố không thể thiếu trong quá trình thiết kế và xây dựng ngôi nhà. Chúng giúp chúng ta nhìn thấy rõ ràng cấu trúc bên trong của một vật thể và phần công trình đang được xây dựng. Hãy cùng Văn Phòng Tuyển Sinh Y Dược Hà Nội khám phá chi tiết về hai khái niệm này và ứng dụng của chúng trong cuộc sống.
Hình cắt là gì?
Đối với những vật thể phức tạp, việc chỉ sử dụng hình chiếu để biểu diễn chúng không đủ để hiển thị toàn bộ cấu trúc. Do đó, hình cắt được sử dụng để giải quyết vấn đề này. Hình cắt được xác định như sau: Ta tưởng tượng cắt vật thể thành hai phần bằng một mặt cắt, lấy đi phần giữa mặt phẳng cắt và mặt phẳng chiếu. Rồi rối chiếu phần còn lại lên mặt phẳng hình chiếu song song với mặt phẳng cắt, đó gọi là hình cắt. Đơn giản hơn, hình cắt là hình biểu diễn phần còn lại của vật thể sau khi ta tưởng tượng cắt bỏ phần ở giữa mặt phẳng cắt và người quan sát.
Mặt cắt là gì?
Mặt cắt là hình biểu diễn nhận được trên mặt phẳng cắt khi ta sử dụng mặt phẳng cắt đó để cắt vật thể. Phần mặt cắt được chọn phải vuông góc với chiều dài của vật thể. Mặt cắt được sử dụng để thể hiện hình dạng và cấu tạo các phần tử bị cắt mà trên các hình chiếu khó hoặc không thể thể hiện được.
Phân loại hình cắt và mặt cắt
Trong quá trình thực hiện biểu diễn hình cắt và mặt cắt, có nhiều trường hợp phân loại, như sau:
Phân loại hình cắt
Các loại hình cắt được phân loại dựa trên cấu trúc của vật thể:
Hình cắt toàn bộ
Hình cắt toàn bộ được sử dụng để biểu diễn hình dạng bên trong của vật thể. Nó sử dụng một mặt phẳng cắt để chia vật thể thành hai phần.
Hình cắt một nửa
Hình cắt một nửa biểu diễn một nửa hình cắt ghép với một nửa hình chiếu, được ngăn cách nhau bằng nét chấm mảnh. Nó thường được sử dụng để biểu diễn những vật thể có tính chất đối xứng. Lưu ý: Các nét đứt ở nửa hình chiếu đã được thể hiện trên nửa hình cắt nên không cần vẽ.
Hình cắt cục bộ
Đây là hình biểu diễn một phần vật thể dưới dạng hình cắt, nó được ngăn cách với phần còn lại của vật thể bằng nét gạch chấm mảnh. Lưu ý: Phần đường giới hạn của hình cắt sẽ được vẽ bằng các nét lượn sóng.
Phân loại mặt cắt
Mặt cắt thường được sử dụng để biểu diễn tiết diện vuông góc của vật thể. Nó được dùng trong trường hợp vật thể có nhiều phần lỗ, rãnh. Mặt cắt được chia thành hai loại sau:
Mặt cắt chập
Mặt cắt chập được vẽ ngay trên hình chiếu tương ứng, đường bao của mặt cắt được vẽ bằng những nét liền mảnh. Nó thường được sử dụng để biểu diễn vật thể có hình dạng đơn giản.
Mặt cắt rời
Mặt cắt rời được vẽ bên ngoài hình chiếu tương ứng, đường bao của mặt cắt được vẽ bằng nét liền đậm. Hình biểu diễn của nó được vẽ gần hình chiếu và liên hệ với hình chiếu bằng các nét gạch chấm mảnh.
Ký hiệu hình cắt và mặt cắt
Dưới đây là các ký hiệu về vật liệu trên hình cắt và mặt cắt:
Ký hiệu hình cắt
Theo tiêu chuẩn TCVN 5-78, ký hiệu hình cắt được quy định như sau:
- Vị trí các mặt cắt trong hình cắt được biểu thị bằng nét cắt, nét cắt được vẽ bằng nét liền đậm. Các nét cắt đặt tại chỗ giới hạn của các mặt phẳng cắt: chỗ đầu, chỗ cuối và chỗ chuyển tiếp của các mặt phẳng cắt. Các nét cắt không được cắt đường bao của hình biểu diễn.
- Nét cắt đầu và nét cắt cuối được biểu thị bằng mũi tên chỉ hướng nhìn. Mũi tên vẽ phải vuông góc với nét cắt, đầu mũi tên chạm vào khoảng giữa nét cắt. Bên cạnh mũi tên có ký hiệu chữ A tương ứng với ký hiệu trên hình cắt.
- Phần phía bên trên hình cắt cũng ghi cặp chữ ký hiệu tương ứng với những ký hiệu ghi ở nét cắt. Giữa cặp chữ ký hiệu có dấu nối và dấu gạch ngang bằng nét liền đậm.
Ký hiệu mặt cắt
Ghi chú trên mặt cắt cần có các nét cắt xác định vị trí mặt phẳng cắt, mũi tên chỉ hướng nhìn và ký hiệu mặt cắt.
Cần phải ghi chú trong mọi trường hợp trừ khi mặt cắt là một hình đối xứng. Đồng thời trục đối xứng của mặt cắt đặt trùng với vết mặt phẳng cắt hay trùng với đường kéo dài của mặt phẳng cắt. Khi đó không cần phải vẽ nét cắt, mũi tên chỉ hướng chiếu và ký hiệu bằng chữ. Đối với trường hợp mặt cắt rời cũng ghi chú như trên. Đối với mặt cắt chập hay cắt rời, trục đối xứng không trùng với vết mặt phẳng cắt hay đường kéo dài của mặt phẳng cắt thì chỉ cần vẽ nét cắt, mũi tên chỉ hướng nhìn, không cần phải ký hiệu bằng chữ.
Với một số mặt cắt của vật thể có hình dạng giống nhau, nhưng khác nhau về vị trí và góc độ cắt, thì mặt cắt đó cùng ký hiệu giống nhau.
Nếu mặt phẳng cắt đi qua trục của lỗ tròn xoay hoặc phần lõm tròn xoay, đường bao của lỗ hoặc lõm đó được vẽ đầy đủ trên mặt cắt.
Đối với một số trường hợp đặc biệt, cho phép dùng mặt cắt cong để cắt, khi đó mặt cắt được vẽ theo dạng hình trái và có ghi dấu trái.
Các quy ước và cách vẽ hình cắt và mặt cắt
Quy ước và cách vẽ hình cắt
Đối với hình cắt đứng, hình cắt bằng và hình cắt cạnh, nếu mặt phẳng cắt trùng với mặt phẳng đối xứng của vật thể và hình cắt đó được đặt ở vị trí liên hệ chiều trực tiếp với hình biểu diễn có liên quan thì không cần ghi chú và ký hiệu về hình cắt.
Dưới đây là một số quy ước và cách vẽ các loại hình cắt:
Hình cắt toàn phần
Hay còn gọi là hình cắt đứng, hình cắt bằng và hình cắt đơn giản. Nó được dùng để thể hiện toàn bộ hình dạng bên trong của vật thể trên các mặt phẳng chiếu cơ bản.
Hình cắt kết hợp với hình chiếu
- Nếu hình chiếu và hình cắt hay hai mặt phẳng cắt của một vật thể trên mặt phẳng hình chiếu nào đó có chung một trục đối xứng. Khi đó ta có thể ghép một nửa hình chiếu với một nửa hình cắt với nhau, hay ghép hai nửa hình cắt với nhau để tạo thành một hình biểu diễn.
- Theo tiêu chuẩn, ta lấy trục đối xứng của hình làm đường phân cách giữa hình chiếu và hình cắt. Phần hình cắt thường được đặt phía bên phải trục đối xứng, nếu trục đối xứng vuông góc với đường bằng của bản vẽ.
- Đối với vật thể hay một bộ phận của vật thể có trục hình học (trục của hình tròn xoay) thì trục đó được xem như là trục đối xứng của hình biểu diễn và được dùng làm đường phân cách khi ghép hình chiếu với hình cắt.
- Nếu như ghép một nửa hình chiếu và hình cắt ở trên mà có nét liền đậm trùng với trục đối xứng, thì dùng nét lượn sóng làm đường phân cách. Và nét này được vẽ lệch sang phần hình chiếu hay hình cắt tùy theo nét liền đậm thuộc hình biểu diễn nào.
- Đối với trường hợp hình chiếu và hình cắt không có chung trục đối xứng, cũng có thể ghép một phần hình cắt với một phần hình chiếu và đường phân cách là nét lượn sóng.
- Trong trường hợp hình chiếu và nhiều hình cắt của vật thể trên một hình chiếu cơ bản nào đó có chung hai trục đối xứng. Khi đó ta có thể ghép một phần hình chiếu với hai hay ba phần hình cắt tạo thành một hình biểu diễn lấy hai trục đối xứng làm đường phân cách.
- Khi hình chiếu được ghép với hình cắt, thường không vẽ nét khuất trên hình chiếu, nếu các nét đó được thể hiện trong hình cắt.
Hình cắt riêng phần
Hình cắt riêng phần được vẽ thành hình biểu diễn riêng biệt hoặc được vẽ ngay ở vị trí tương ứng trên hình chiếu cơ bản. Giới hạn của hình vẽ này sẽ được biểu thị bằng các nét lượn sóng. Nét này không được vẽ trùng với bất kỳ đường nào trên bản vẽ, không được vượt ra ngoài đường bao quanh. Nét lượn sóng thể hiện đường giới hạn của phần vật thể được cắt đi.
Hình cắt bậc
Hình cắt bậc này được thể hiện dưới hình dạng bên trong của một số bộ phận của vật thể. Khi trục đối xứng hay trục quay của bộ phận đó nằm trên mặt phẳng song song với mặt phẳng chiếu. Khi vẽ, ta sẽ dùng các mặt phẳng song song đó làm mặt cắt. Phần mặt phẳng trung gian nối giữa các mặt cắt được quy ước không thể hiện trên hình cắt và đảm bảo các phần cần được biểu diễn hoàn toàn trên một hình cắt.
Hình cắt xoay
Khi vẽ hình cắt xoay, dùng các mặt phẳng đối xứng làm mặt cắt. Chúng sẽ được xoay về trùng nhau tạo thành một mặt phẳng. Nếu mặt phẳng này song song với mặt phẳng hình chiếu cơ bản thì cắt xoay có thể bố trí ngay trên mặt phẳng hình chiếu có bản đó. Bên cạnh đó chiều xoay không cần thiết phải trùng với hướng nhìn. Khi xoay mặt phẳng cắt, cần xoay cả bộ phận liên quan đến phần bị cắt, còn các phần tử khác vẫn chiếu như khi chưa cắt. Thông thường người ta sử dụng một phần mặt phẳng cắt song song với mặt phẳng hình chiếu cơ bản còn các mặt khác thì có thể xoay về hình chiếu cơ bản.
Quy ước và cách vẽ mặt cắt
Để đồng nhất các hình vẽ của mặt cắt, người ta quy ước và cách vẽ như sau:
- Các đường gạch của các kí hiệu vật liệu được vẽ bằng nét mảnh, nghiêng một góc thích hợp, tốt nhất là 45° với đường bao chính hoặc với trục đối xứng mặt cắt.
- Khoảng cách các đường gạch phụ thuộc vào độ lớn của miền gạch và tỷ lệ của bản vẽ, nhưng nó không nhỏ hơn quá hai lần chiều rộng của nét đậm và không nhỏ hơn 0,7mm.
- Nếu miền gạch gạch quá rộng, chỉ vẽ ở vùng biên. Ký hiệu vật liệu của hai chi tiết kề nhau phải phân biệt bằng hướng gạch, hoặc khoảng cách giữa các nét gạch, đường gạch phải so le nhau. Cho phép tô đen các mặt cắt hẹp có bề rộng nhỏ hơn 2mm.
- Đối với các mặt cắt hẹp kề nhau, phải để khoảng trống nhỏ hơn 0,7mm giữa các mặt cắt hẹp này, không nên kẻ đường gạch gạch qua chữ số kích thước.
Ứng dụng vẽ mặt cắt và hình cắt trong xây dựng
Mặt cắt và hình cắt là hai yếu tố không thể thiếu trong thiết kế và xây dựng. Chúng sẽ biểu thị chi tiết các cấu trúc bên trong của một ngôi nhà như chiều cao nhà, chiều cao các tầng, các lỗ cửa, kích thước tường, vì kèo, sàn mái, cầu thang… Thông qua mặt cắt và hình cắt, quá trình thi công có thể diễn ra nhanh chóng, chính xác và hiệu quả.
Mặt cắt và hình cắt là hai phần không thể thiếu trong các bản vẽ xây dựng. Chúng giúp cho quá trình thiết kế và thi công trở nên dễ dàng, chính xác hơn. Mọi thông tin thắc mắc hay cần tư vấn thêm vui lòng liên hệ với Văn Phòng Tuyển Sinh Y Dược Hà Nội theo số hotline 0866 04 55 77 để được hỗ trợ chi tiết.
