Gia đình, một khái niệm quan trọng trong xã hội, là nơi mà chúng ta gắn kết với nhau thông qua các mối quan hệ hôn nhân, quan hệ huyết thống hoặc quan hệ nuôi dưỡng. Gia đình không chỉ đáp ứng những nhu cầu cá nhân mà còn đóng góp vào sự phát triển của xã hội. Vì vậy, để hiểu rõ hơn về gia đình, chúng ta hãy cùng điểm qua quy định pháp luật về khái niệm này.
Gia đình là gì?
Gia đình là một thiết chế xã hội đặc thù, một nhóm xã hội nhỏ mà các thành viên của nó gắn bó với nhau bởi những mối quan hệ hôn nhân, quan hệ huyết thống hoặc quan hệ con nuôi. Gia đình cũng được định nghĩa từ khía cạnh sinh hoạt hàng ngày, trách nhiệm đạo đức và những nhu cầu riêng của mỗi thành viên. Theo quy định của Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, gia đình là tập hợp những người gắn bó với nhau do hôn nhân, quan hệ huyết thống hoặc quan hệ nuôi dưỡng, và có các quyền và nghĩa vụ được quy định bởi Luật này.
Những hình thái gia đình phổ biến
Gia đình có thể được phân loại dựa trên quy mô và khía cạnh xã hội học.
- Xét về quy mô, gia đình có thể chia thành:
- Gia đình hai thế hệ (hay gia đình hạt nhân): bao gồm cha mẹ và con.
- Gia đình ba thế hệ (hay gia đình truyền thống): bao gồm ông bà, cha mẹ và con, còn được gọi là tam đại đồng đường.
- Gia đình bốn thế hệ trở lên: bao gồm nhiều hơn ba thế hệ, còn được gọi là tứ đại đồng đường.
- Dưới khía cạnh xã hội học, gia đình có thể chia thành hai loại:
- Gia đình lớn (gia đình ba thế hệ hoặc gia đình mở rộng): thường được coi là gia đình truyền thống và bao gồm nhiều thế hệ sống chung dưới một mái nhà.
- Gia đình nhỏ (gia đình hai thế hệ hoặc gia đình hạt nhân): là nhóm người thể hiện mối quan hệ của chồng, vợ và con. Loại gia đình này đang ngày càng phổ biến trong xã hội hiện đại và công nghiệp phát triển.
Quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình theo quy định của pháp luật
Theo Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, các thành viên trong gia đình có quyền và nghĩa vụ riêng. Dưới đây là một số quyền và nghĩa vụ của cha mẹ và con được quy định trong luật:
Nghĩa vụ và quyền của cha, mẹ
- Thương yêu và tôn trọng ý kiến của con; chăm lo việc học tập, giáo dục để con phát triển lành mạnh về thể chất, trí tuệ, đạo đức, trở thành người con hiếu thảo của gia đình và công dân có ích cho xã hội.
- Trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình.
- Giám hộ hoặc đại diện cho con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự.
- Không phân biệt đối xử với con dựa trên giới tính hay tình trạng hôn nhân của cha mẹ; không lạm dụng sức lao động của con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động; không xúi giục, ép buộc con làm việc trái pháp luật hoặc trái đạo đức xã hội.
Quyền và nghĩa vụ của con
- Được cha mẹ thương yêu, tôn trọng và được phát triển về thể chất, trí tuệ và đạo đức theo quy định của pháp luật.
- Có bổn phận yêu quý, kính trọng, biết ơn và hiếu thảo, phụng dưỡng cha mẹ, giữ gìn danh dự và truyền thống tốt đẹp của gia đình.
- Con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình thì có quyền sống chung với cha mẹ và được cha mẹ trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc.
- Con chưa thành niên tham gia công việc gia đình phù hợp với lứa tuổi và không vi phạm quy định về bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em.
- Con đã thành niên có quyền tự do lựa chọn nghề nghiệp, nơi cư trú, học tập, nâng cao trình độ văn hóa, chuyên môn, nghiệp vụ; tham gia hoạt động chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội theo nguyện vọng và khả năng của mình. Khi sống cùng với cha mẹ, con có nghĩa vụ tham gia công việc gia đình, lao động, sản xuất, tạo thu nhập để bảo đảm cuộc sống chung của gia đình; đóng góp thu nhập để đáp ứng nhu cầu của gia đình phù hợp với khả năng của mình.
- Được hưởng quyền về tài sản tương xứng với đóng góp của mình vào tài sản gia đình.
Nghĩa vụ và quyền chăm sóc, nuôi dưỡng
- Cha mẹ có nghĩa vụ và quyền ngang nhau, cùng nhau chăm sóc, nuôi dưỡng con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình.
- Con có nghĩa vụ và quyền chăm sóc, nuôi dưỡng cha mẹ, đặc biệt khi cha mẹ mất năng lực hành vi dân sự, ốm đau, già yếu, khuyết tật. Trong trường hợp gia đình có nhiều con, các con phải cùng nhau chăm sóc, nuôi dưỡng cha mẹ.
Nghĩa vụ và quyền giáo dục con
- Cha mẹ có nghĩa vụ và quyền giáo dục con, chăm lo và tạo điều kiện cho con học tập.
- Cha mẹ tạo điều kiện cho con sống trong một môi trường gia đình đầm ấm, hòa thuận; trở thành một gương tốt cho con; phối hợp chặt chẽ với nhà trường, cơ quan, tổ chức trong quá trình giáo dục con.
- Cha mẹ hướng dẫn con chọn nghề; tôn trọng quyền tự chọn nghề, quyền tham gia hoạt động chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội của con.
- Cha mẹ có thể đề nghị cơ quan, tổ chức hữu quan giúp đỡ trong việc giáo dục con khi gặp khó khăn không tự giải quyết được.
Đại diện cho con
- Cha mẹ là người đại diện theo pháp luật của con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự, trừ trường hợp con có người khác làm giám hộ hoặc đại diện theo pháp luật.
- Cha hoặc mẹ có quyền tự mình thực hiện giao dịch nhằm đáp ứng nhu cầu thiết yếu của con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình.
- Đối với giao dịch liên quan đến tài sản như bất động sản, động sản có quyền sở hữu, tài sản đưa vào kinh doanh của con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự, phải có sự thỏa thuận của cha mẹ.
- Cha mẹ phải chịu trách nhiệm liên đới trong việc thực hiện giao dịch liên quan đến tài sản của con theo quy định của pháp luật.
Bồi thường thiệt hại do con gây ra
- Cha mẹ phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại do con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự gây ra theo quy định của pháp luật.
Vậy nên, gia đình không chỉ là nơi chúng ta chia sẻ yêu thương và hỗ trợ lẫn nhau mà còn có những quyền và nghĩa vụ mà chúng ta phải tuân thủ theo quy định của pháp luật.
Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm về gia đình và các quy định pháp luật liên quan, hãy ghé thăm Văn Phòng Tuyển Sinh Y Dược Hà Nội, nơi cung cấp thông tin đáng tin cậy về lĩnh vực này.
