Mở đầu
Quan niệm về tháng 7 Âm lịch là “tháng cô hồn” đã tồn tại từ xa xưa trong lòng người dân Việt Nam. Người ta cho rằng, đây là thời điểm ma quỷ và vong hồn quay lại trần gian, mang theo những tai ương và rủi ro cho mọi người. Tuy nhiên, hiện nay, không nhiều người biết về nguồn gốc của quan niệm này cũng như ý nghĩa thực sự của “tháng cô hồn”.
Nguyên nhân văn hoá và tín ngưỡng
Theo TS. Dương Hoàng Lộc, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Tôn giáo, Trường Đại học Khoa học xã hội & Nhân văn – Đại học Quốc gia TP.HCM, quan niệm tháng 7 Âm lịch là “tháng cô hồn” đã tồn tại từ lâu và trở nên phổ biến. Ông dẫn lời của nhà nghiên cứu văn hóa Trung Quốc, Vi Lê Minh, cho thấy nước này cũng có một số địa phương gọi tháng 7 Âm lịch là “Quỷ tiết” hoặc “Thi cô”. Thời điểm này là khoảng thời gian để mọi người cầu nguyện và cúng vái.
Theo TS. Lộc, niềm tin này bắt nguồn từ Đạo giáo và sau đó được lan truyền mạnh mẽ trong dân gian Trung Quốc. Dưới sự ảnh hưởng của niềm tin này, dân gian Trung Quốc đã phát triển quan niệm về cõi âm do Địa Quan Đại Đế quản lý. Tháng 7 Âm lịch, đặc biệt là ngày rằm của tháng này thường trùng với ngày sinh nhật của Địa Quan Đại Đế, khiến cho cửa địa ngục mở ra. Điều này đồng nghĩa với việc ma quỷ và vong hồn trở lại trần gian, mang theo những tai ương và rủi ro cho mọi người.
Ảnh minh họa. (Daidoanket.vn)
Do đó, trong ngày này, dân gian Trung Quốc tổ chức lễ cúng tế ma quỷ, thả đèn trôi sông nhằm chỉ lối dẫn đường cho các linh hồn ma quỷ đã bị chết oan từ nhiều kiếp trước bước qua cầu Nại Hà để được đầu thai.
Tín ngưỡng và phong tục ở Việt Nam
Theo TS. Lộc, tại Việt Nam, dân gian cho rằng Tết Trung nguyên tháng 7 là Địa quan xá tội, tức là thời điểm các vong hồn dưới âm phủ đến cõi trần gian. Vì vậy, người ta bày mâm cúng thí thực cô hồn. Đồng thời, các chùa cũng thiết lập trai đàn chẩn tế để “tài pháp nhị thí” cho các cô hồn ngạ quỷ vất vưởng. Đây cũng là dịp con cháu đến chùa cầu siêu cho ông bà tổ tiên đã qua đời.
Theo ông, phong tục này nhằm mở rộng tấm lòng bi mẫn của con người. Nó thể hiện qua sự quan tâm và chia sẻ đối với những người kém may mắn, bất hạnh, gặp khó khăn trong cuộc sống.
Lý giải khoa học độc đáo
Trong khi đó, nhà nghiên cứu Lý học Đông phương Nguyễn Vũ Tuấn Anh đưa ra một lý giải riêng về nguồn gốc của quan niệm tháng 7 Âm lịch là tháng cô hồn. Dưới góc nhìn của Lý học Đông phương, ông cho rằng, tháng 7 Âm lịch là tháng thứ chín tính từ tháng Một của lịch Việt (Một, Chạp, Giêng, Hai, Ba, Tư, Năm, Sáu và Bảy).
Theo chu kỳ Cửu cung, tháng này thuộc trung cung Hà Đồ, tương ứng với độ số 10 của Thiên Can Quý thuộc thủy. Tháng này có Thiên can là Âm Thủy và thiên can Quý đang quản trung cung. Do đó, theo Lý học Việt, tháng này mang một khí chất vượng.
Ông lý giải: “Chúng ta ai cũng có thể dễ dàng nhận thấy tháng 7 Âm lịch có thời tiết phổ biến là mưa gió sụt sùi (mưa ngâu), hoặc mưa, bão, lũ lụt, gây cho không khí ẩm ướt… Lúc này mỗi chúng ta đứng ở vị trí địa hình khác nhau sẽ chịu tương tác khác nhau của âm khí”.
“Chính vì tính thể hiện âm khí vượng, nên nó được mô tả bằng “Địa Ngục” (“Địa” là Đất/Thổ; “Ngục” là hình tượng mô tả khí chất dưới đất) và nó được dựng lên thành những truyền thuyết liên quan đến “tháng cô hồn” với những ma quỷ từ địa ngục chui lên, hoành hành trên thế gian”, ông lý giải thêm.
Ý nghĩa nhân văn của quan niệm
Có nhiều cách lý giải về quan niệm tháng 7 Âm lịch là tháng cô hồn. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu đều cho rằng, các lý giải này đều chứa đựng ý nghĩa nhân văn cao cả, nhấn mạnh việc báo hiếu và làm phúc trong cuộc sống vào dịp này.
Qua việc cúng tế và siêu thoát cho các linh hồn ma quỷ, con người thể hiện tấm lòng bi mẫn và hy vọng giúp đỡ những người kém may mắn. Đồng thời, việc con cháu đến chùa cầu siêu cho ông bà tổ tiên cũng thể hiện lòng hiếu kính và báo đáp tình yêu thương của mỗi người đối với gia đình và tổ tiên.
Đúng như câu ca dao “Lá đổ không sơn, sông cạn không cát; Hiếu không muộn mỗi tháng 7 một lần”, tháng 7 Âm lịch là dịp để mỗi người tái khẳng định tình yêu thương và lòng biết ơn đối với người thân và tổ tiên đã đi trước.
Đọc thêm về quy trình tuyển sinh, thông tin văn phòng, và khóa học y dược tại Văn Phòng Tuyển Sinh Y Dược Hà Nội.
