Bạn đã bao giờ nghe đến khái niệm “trường từ vựng” chưa? Trong tiếng Việt, trường từ vựng đóng một vai trò quan trọng trong việc làm phong phú ý nghĩa của câu. Nhưng liệu bạn đã hiểu rõ về trường từ vựng là gì và cách sử dụng nó như thế nào? Hãy cùng Văn Phòng Tuyển Sinh Y Dược Hà Nội khám phá thêm về trường từ vựng qua bài viết dưới đây.
Trường từ vựng là gì?
Trường từ vựng là một khái niệm quan trọng trong việc sử dụng ngôn ngữ một cách chính xác và linh hoạt. Đây là tập hợp một loạt các đơn vị từ vựng có mối liên kết với nhau theo một tiêu chí nhất định. Trường từ vựng thường được xây dựng dựa trên mối quan hệ nghĩa đa chiều giữa các từ. Có thể xây dựng trường từ vựng theo quan hệ dọc (liên quan đến một lĩnh vực) hoặc quan hệ ngang (liên quan đến một khía cạnh nhất định).
Ví dụ, các từ “nơm, vó, câu, lưới” có quan hệ với nhau đều là các dụng cụ dùng để đánh bắt thuỷ hải sản.
Trong tiếng Việt, có 3 thuật ngữ được sử dụng để chỉ cùng một khái niệm là trường từ vựng, ngữ nghĩa, và trường nghĩa. Tuy nhiên, trường từ vựng là thuật ngữ được sử dụng phổ biến nhất, đặc biệt trong sách giáo khoa.
Cơ sở của trường từ vựng là sự hệ thống của từ vựng về mặt ngữ nghĩa. Các từ vựng được tổ chức thành nhiều tiểu hệ thống, và mỗi tiểu hệ thống lại được chia thành các hệ thống nhỏ hơn, trong đó mỗi hệ thống nhỏ chia thành một trường từ vựng. Ví dụ, trường từ vựng về “người” bao gồm các trường từ vựng nhỏ hơn như: người nói chung, các bộ phận cơ thể người, trạng thái của con người, tính chất của con người. Mỗi trường từ vựng này lại bao gồm các trường từ vựng nhỏ hơn, ví dụ như hoạt động trí tuệ, hoạt động giác quan, hoạt động của tay, v.v.
Phân loại trường từ vựng
Trường tuyến tính
Trường tuyến tính là tập hợp các từ vựng có quan hệ với nhau theo một trình tự theo hàng dọc. Để xác định trường tuyến tính, ta chọn một từ vựng làm gốc, sau đó tìm những từ vựng có thể kết hợp với từ gốc để tạo thành cụm từ hoặc câu.
Ví dụ, trường từ vựng “làm” bao gồm làm bài tập, làm việc, làm màu, làm giáo viên, v.v.
Trường trực tuyến
Trường trực tuyến là tập hợp các từ vựng biểu niệm và biểu vật. Trường biểu vật bao gồm các từ đồng nghĩa với nhau về ý nghĩa biểu thị vật. Để xác định trường biểu vật, ta chọn một danh từ biểu thị sự vật làm gốc, sau đó thu thập các từ có phạm vi biểu vật liên quan đến danh từ được chọn.
Ví dụ, trường từ vựng gốc “Cá” bao gồm các trường từ vựng khác như tên gọi các loài cá, các bộ phận của cá, hình dáng và kích thước của cá, v.v. Ngoài ra, trường từ vựng cũng có trường biểu niệm, là những từ có cùng ý nghĩa biểu niệm. Để xác định trường biểu niệm, ta chọn một cấu trúc biểu niệm làm gốc, sau đó thu thập các từ có chung cấu trúc biểu niệm đó.
Trường liên tưởng
Trường liên tưởng là tập hợp các từ vựng xuất hiện vì có sự liên tưởng linh hoạt với một từ gốc nào đó. Để xác định trường liên tưởng, ta chọn một từ gốc làm trung tâm, sau đó tìm các từ khác dựa vào mối quan hệ với từ gốc.
Ví dụ, trường từ vựng “Gia đình” bao gồm liên tưởng đến mối quan hệ trong gia đình, liên tưởng về các hoạt động trong gia đình, liên tưởng về địa điểm của gia đình, và liên tưởng về tính chất của gia đình.
Đặc điểm của trường từ vựng
Trường từ vựng có thể bao hàm một số trường từ vựng nhỏ hơn, tức là một trường từ vựng có thể chứa các trường từ vựng nhỏ hơn.
Ví dụ, trường từ vựng “động vật” có thể bao gồm các trường từ vựng nhỏ hơn như tên gọi các loài động vật, giống loài, bộ phận cơ thể, hoạt động của động vật, v.v.
Một số từ vựng có nhiều nghĩa và có thể xuất hiện trong nhiều trường từ vựng khác nhau.
Ví dụ, động từ “chạy” có thể có nhiều hàm nghĩa khác nhau, như chỉ hoạt động của chân với tốc độ cao, hoạt động tìm kiếm, hoạt động trốn tránh, hoạt động vận hành, hoạt động vận chuyển, v.v.
Việc chuyển nghĩa của từ bằng các phương thức biểu đạt như so sánh, nhân hoá, ẩn dụ, hoán dụ là quá trình chuyển trường từ vựng chỉ sự vật, hiện tượng này sang sự vật, hiện tượng khác.
Cách xác định trường từ vựng
Khi xác định trường từ vựng, chúng ta có thể dựa vào nguồn gốc của từ hoặc phạm vi sử dụng.
Dựa vào nguồn gốc của từ
Có ba nguồn gốc chính của từ trong tiếng Việt, đó là từ thuần Việt, từ Hán Việt và từ gốc Ấn – Âu.
-
Từ thuần Việt là lớp từ lâu đời, cơ bản và quan trọng nhất của tiếng Việt. Ví dụ như các từ “bố, mẹ, vợ, chồng, cười, nói, ăn, ngủ”.
-
Từ Hán Việt là những từ tiếng Việt có nguồn gốc từ tiếng Hán và được tạo thành bằng cách ghép các từ, ngữ tố tiếng Việt gốc Hán với nhau. Ví dụ như các từ “kiên nhẫn, tử tế, an phận, công thành danh toại”.
-
Từ gốc Ấn – Âu gồm các từ mượn từ tiếng Pháp, tiếng Anh, tiếng Nga. Ví dụ như các từ “xúc xích, bít tết, bê tông, cao su, ghi lê, sốt, lô cốt, Xô viết”.
Dựa vào phạm vi sử dụng
Khi xác định trường từ vựng, chúng ta cũng có thể dựa vào phạm vi sử dụng của từ. Có các loại từ như thuật ngữ, từ ngữ địa phương, từ nghề nghiệp, tiếng lóng và từ chung.
-
Thuật ngữ là các từ dùng để chỉ các khái niệm, đối tượng được xác định chặt chẽ, chính xác trong mỗi lĩnh vực, mỗi ngành khác nhau. Ví dụ trong sinh học: “giống, loài, bộ, lớp, di truyền, đột biến, kháng thể, miễn dịch, đơn bào, đa bào, phân bào”.
-
Từ ngữ địa phương là những từ riêng của một địa phương nào đó, chỉ phổ biến trong phạm vi địa phương đó. Ví dụ: “má (mẹ), mè (vừng), điệp (phượng), mần (làm), mắc cỡ (xấu hổ)”.
-
Từ nghề nghiệp là lớp từ bao gồm những đơn vị từ ngữ được sử dụng phổ biến trong phạm vi những người cùng làm công việc đó. Ví dụ: “thợ mỏ: đi lò, lò chợ, lò thương”, “thợ mộc: mông vuông, mộng mỏ sẻ, mộng nanh sấu, chàng tách, phạt mộc, cầu bẩy, cất nóc, thuận, bức bàn”.
-
Tiếng lóng là nhóm từ ngữ dùng để chỉ sự vật, hiện tượng, hành động đã có sẵn trong từ vựng với một cách gọi khác. Ví dụ: “lính phòng không: người chưa có vợ”, “goá phụ: người đàn bà đã mất chồng”, “phao: tài liệu để gian lận trong thi cử”.
-
Từ chung là những từ được sử dụng bởi mọi người ở mọi nơi và mọi lúc. Đây là những từ phổ biến nhất và gặp trong cuộc sống hàng ngày.
Dựa vào những thông tin trên, hy vọng bạn hiểu rõ hơn về trường từ vựng là gì và cách xác định nó. Trường từ vựng là một khía cạnh quan trọng trong tiếng Việt, giúp chúng ta sử dụng ngôn ngữ linh hoạt và chính xác hơn. Nếu bạn quan tâm đến việc tìm hiểu thêm về ngữ văn, hãy tham khảo nhiều tài liệu học môn Ngữ Văn tại Văn Phòng Tuyển Sinh Y Dược Hà Nội.
