Thặng dư – một thuật ngữ trong lĩnh vực kinh tế mà chúng ta đã từng nghe qua, nhưng có thể chưa hiểu rõ về bản chất của nó. Điều này đã tạo ra nhiều thắc mắc và sự tò mò trong việc hiểu rõ về giá trị thặng dư là gì? Nguồn gốc và ý nghĩa của nó.
1. Giá trị thặng dư là gì?
Giá trị thặng dư, còn được gọi là surplus value trong tiếng Anh, là mức độ lợi nhuận khi lấy mức thu của một đầu vào nhân tố trừ đi phần giá cung của nó. Để hiểu rõ hơn, chúng ta hãy cùng nhìn vào một ví dụ. D.Ricardo đã áp dụng ví dụ về việc nộp tô cho chủ đất sở hữu những miếng đất màu mỡ.
Mác đã nghiên cứu giá trị thặng dư dưới góc độ hao phí lao động. Theo quan điểm của Mác, công nhân sản xuất ra nhiều giá trị hơn chi phí trả cho họ – yếu tố này được quy định bởi mức tiền lương tối thiểu chỉ đủ để đảm bảo cho họ tồn tại. Mác cho rằng, sự bóc lột công nhân chỉ có thể được loại trừ nếu nhà tư bản trả cho họ toàn bộ giá trị mới được tạo ra.
Theo A.Marshall, tất cả các khoản thu nhập nhân tố cao hơn chi phí nhân tố đều là bán tô trong ngắn hạn. Ông cho rằng, khi không có các cơ hội khác để một nhân tố sản xuất lựa chọn, thì toàn bộ phần thưởng được dành cho nó đều là giá trị thặng dư.
Có 2 phương pháp chủ yếu để thu được giá trị thặng dư:
-
Phương pháp sản xuất giá trị thặng dư tuyệt đối: Là phương pháp sản xuất giá trị thặng dư bằng cách kéo dài thời gian lao động thặng dư trong khi năng suất lao động, giá trị sức lao động và thời gian lao động tất yếu không đổi.
-
Phương pháp sản xuất giá trị thặng dư tương đối: Là phương pháp sản xuất giá trị thặng dư do rút ngắn thời gian lao động tất yếu bằng cách hạ thấp giá trị sức lao động nhờ đó tăng thời gian lao động thặng dư lên trong điều kiện ngày lao động, cường độ lao động không đổi.
Giá trị thặng dư tuyệt đối là giá trị thặng dư thu được từ việc kéo dài ngày lao động vượt giới hạn thời gian lao động cần thiết. Phương pháp sản xuất giá trị thặng dư tuyệt đối chính là kéo dài thời gian lao động thặng dư trong khi năng suất, giá trị và thời gian lao động tất yếu không đổi.
Phương pháp sản xuất giá trị thặng dư tương đối là rút ngắn thời gian lao động tất yếu bằng cách hạ thấp giá trị sức lao động. Từ đó, thời gian lao động thặng dư tăng lên trong điều kiện ngày lao động và cường độ lao động không đổi.
Giá trị thặng dư siêu ngạch là giá trị thặng dư thu được do các xí nghiệp sản xuất có giá trị cá biệt thấp hơn giá trị xã hội. Đây là hình thức biến tướng của giá trị thặng dư tương đối, và là động lực trực tiếp thúc đẩy tăng năng suất lao động.
2. Nguồn gốc của giá trị thặng dư
Để tiến hành sản xuất, nhà tư bản phải mua sức lao động và tư liệu sản xuất. Vì tư liệu sản xuất và sức lao động do nhà tư bản mua, nên trong quá trình sản xuất, người công nhân làm việc dưới sự kiểm soát của nhà tư bản và sản phẩm làm ra thuộc sở hữu của nhà tư bản.
Sản xuất tư bản chủ nghĩa là quá trình tạo ra giá trị tăng thêm cho nhà tư bản khi năng suất lao động đạt tới trình độ nhất định. Chỉ cần một phần của ngày lao động của người công nhân làm thuê đã tạo ra giá trị bằng giá trị sức lao động của chính mình.
Bằng lao động cụ thể của mình, công nhân sử dụng tư liệu sản xuất và chuyển giá trị của chúng vào sản phẩm. Và bằng lao động trừu tượng, công nhân tạo ra giá trị mới lớn hơn giá trị sức lao động, phần lớn hơn đó được gọi là giá trị thặng dư. Như vậy, lao động sống là nguồn gốc tạo ra giá trị thặng dư.
3. Bản chất và ý nghĩa của giá trị thặng dư
Thông qua nghiên cứu về Học thuyết giá trị thặng dư của C. Mác, chúng ta nhận thấy rõ ít nhất ba vấn đề lớn trong giai đoạn phát triển hiện nay của đất nước.
Thứ nhất, trong thời kỳ quá độ nền kinh tế ở nước ta, quan hệ bóc lột chưa thể bị xóa bỏ ngay lập tức. Trong một mức độ nào đó, chúng ta phải chấp nhận sự hiện diện của quan hệ bóc lột để giải phóng sức sản xuất và thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển.
Thứ hai, trong thực tế của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta, không thể áp dụng các phương án để định lượng mức độ bóc lột và phân biệt đối xử với tầng lớp doanh nhân mới. Điều quan trọng nhất là việc thể chế hóa quan hệ phân phối thông qua luật pháp.
Thứ ba, cần bảo vệ quyền lợi chính đáng của cả người lao động và chủ sử dụng lao động bằng luật pháp và các chế tài cụ thể. Điều này đảm bảo sự công khai, minh bạch và bền vững trong việc áp dụng quan hệ bóc lột. Bảo vệ quyền lợi chính đáng của tất cả các bên trong quan hệ lao động là cách giúp chúng ta thực hiện một cách hợp lý quan hệ bóc lột trong điều kiện hiện nay và đóng góp cơ bản nhất cho quá trình hoàn thiện và xây dựng mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa tại Việt Nam.
Với hi vọng rằng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về giá trị thặng dư là gì, nguồn gốc và ý nghĩa của nó. Đồng thời, cũng cung cấp cho bạn cái nhìn chi tiết hơn về những vấn đề liên quan đến quan hệ bóc lột và những thách thức mà chúng ta đang đối mặt trong giai đoạn phát triển kinh tế hiện nay. Để tìm hiểu thêm thông tin về chúng tôi, hãy truy cập Văn Phòng Tuyển Sinh Y Dược Hà Nội.
