Thời điểm dùng thuốc là hết sức quan trọng vì nó góp phần nâng cao hiệu quả và an toàn cho bệnh nhân trong quá trình điều trị. Vậy dùng thuốc như thế nào cho đúng thời điểm?
- Tìm hiểu nguy cơ thiếu máu do thiếu sắt từ chuyên gia Điều dưỡng SG
- Tìm hiểu những lợi ích từ Kẽm tới cơ thể từ chuyên gia Dược Sài Gòn
- Tìm hiểu về suy dinh dưỡng ở trẻ em cùng Điều dưỡng Sài Gòn
Uống thuốc vào đúng thời điểm trong ngày có thể tạo ra sự khác biệt lớn về hiệu quả điều trị. Dưới đây là một số lưu ý trong việc lựa chọn thời điểm dùng thuốc từ Dược sĩ Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn
LIÊN QUAN ĐẾN MỤC ĐÍCH DÙNG THUỐC VÀ NHỊP THỜI GIAN
Yếu tố đầu tiên liên quan đến mục đích dùng thuốc, tùy theo mục đích bạn muốn là gì mà các thuốc được chỉ dẫn vào thời điểm khác nhau. Đối với các loại thuốc ngủ, người bệnh cần được hướng dẫn dùng thuốc vào buổi tối trước khi đi ngủ. Đối với các loại thuốc hạ sốt, giảm đau thì uống ngay bất cứ lúc nào khi người bệnh đang bị sốt, đang bị đau.
Yếu tố quan trọng thứ hai đó là ảnh hưởng của nhịp thời gian đối với tác dụng sinh học của thuốc gọi là dược lý thời khắc. Cơ thể con người có một chu trình sinh học rất phức tạp, khép kín và có thể thay đổi theo nhịp ngày đêm, nhất là với các nhịp sinh học ( nhịp tim) hoặc nồng độ của các chất nội tiết (các hoóc-môn). Những thuốc có tác dụng sinh học tương tự như các hoóc-môn của cơ thể cần phải quan tâm đến thời điểm dùng thuốc sao cho không đi ngược lại các nhịp sinh lý tự nhiên của cơ thể.
Dược lý thời khắc xác định thời gian cho thuốc tối ưu cho từng loại thuốc, cả liều thuốc tối ưu dựa trên cấu trúc sinh học theo thời gian của cơ thể. Để xác định thời gian cho thuốc tối ưu, chú ý nhiều đến các chu kỳ sinh học theo chu kỳ ngày đêm và cố gắng sử dụng thuốc theo đúng nhịp sinh lý của cơ thể để nâng cao hiệu quả của thuốc.
HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG THUỐC ĐÚNG THỜI ĐIỂM ĐỂ ĐẠT HIỆU QUẢ ĐIỀU TRỊ
Dưới đây là chia sẻ của bác sĩ giảng viên lớp Văn bằng 2 Cao đẳng Dược Sài Gòn về thời điểm sử dụng một số thuốc hợp lý trong ngày:
Các thuốc loại corticoid
Nên uống vào buổi sáng, lúc khoảng 6 – 8 giờ vì khi đó nồng độ hydrocortison trong máu đạt mức cao nhất trong ngày. Uống thuốc vào thời điểm này sẽ đúng với nhịp sinh học tiết corticoid của cơ thể giúp hạn chế tác dụng phụ suy tuyến thượng thận khi dùng thuốc.
Thuốc điều trị tăng cholesterol máu
Gan chuyển hóa phần lớn cholesterol trong khi ngủ vào ban đêm; do đó uống thuốc sau bữa tối sẽ giúp duy trì mức cholesterol ổn định trong máu.
Các thuốc chống tăng huyết áp
Nên uống vào buổi sáng, vì sự tăng huyết áp thường xảy ra vào buổi trưa và buổi chiều. Sau khi uống, thuốc phải trải qua quá trình hấp thu, chuyển hóa rồi mới được phân bố vào máu nên cần một khoảng thời gian thuốc mới đạt được nồng độ trị liệu. Do đó, khi sử dụng thuốc vào buổi sáng đến khi cơ thể bị tăng huyết áp cũng là lúc thuốc đạt hiệu quả điều trị làm giảm huyết áp cho người bệnh.
Thuốc điều trị loãng xương
Phần lớn các loại thuốc trị loãng xương được sử dụng liều đầu tiên vào buổi sáng khi bụng đói, có thể là liều hàng tuần hoặc hàng tháng. Có một số loại thuốc điều trị loãng xương được sử dụng hàng ngày trước khi đi ngủ, nhưng không được kê đơn thường xuyên như thuốc uống buổi sáng, hàng tuần hoặc hàng tháng.
Đối với các thuốc làm giảm tiết acid dịch vị
Nên uống vào buổi tối trước khi đi ngủ bởi nồng độ HCl tiết nhiều vào ban đêm. Các chất antacid, chất kháng thụ thể H2 và sucralfate thường dùng trong điều trị viêm loét dạ dày tá tràng đều uống xa bữa ăn.
VẤN ĐỀ TƯƠNG TÁC GIỮA THUỐC VÀ THỨC ĂN, ĐỒ UỐNG
Tùy thuộc kết quả của quá trình tương tác của thuốc và thức ăn có lợi hay có hại sẽ quyết định thời điểm nên uống thuốc trong hay xa bữa ăn. Vấn đề tương tác giữa thuốc và thức ăn đồ uống cần được quan tâm một cách sâu sắc bởi vì thức ăn và đồ uống có thể ảnh hưởng đến dược động học của thuốc do thức ăn làm thay đổi quá trình hấp thu, phân bố, chuyển hóa và thải trừ của hoạt chất. Dưới đây là một số lưu ý với thời điểm dùng thuốc so với bữa ăn nhằm đảm bảo sinh khả dụng của thuốc:
Rượu bổ khai vị, các thuốc điều trị thay thế men tiêu hóa như: pepsin, các enzyme tuyến tuỵ như: pancreatin nên uống trước khi ăn 10 – 15 phút. Các loại thuốc vitamin, muối khoáng được thức ăn làm tăng hấp thu nên uống ngay trước bữa ăn vì bản thân thức ăn cũng là nguồn cung cấp vitamin và muối khoáng.
Trường hợp của thuốc aspirin là một thuốc giảm đau, hạ sốt, chống kết tập tiểu cầu thì cần lưu ý đến dạng bào chế để chọn thời điểm uống thuốc thích hợp. Aspirin là thuốc kích ứng đường tiêu hóa rất mạnh, lại bị thức ăn làm giảm hấp thu nên cần uống vào bữa ăn với các dạng thuốc lỏng hoặc viên sủi bọt.
- Với dạng thuốc viên nén aspirin: Cần nhai nát viên thuốc, uống với nhiều nước vào ngay khi ăn.
- Dạng viên aspirin bao phim tan trong ruột: Phải uống vào lúc dạ dày rỗng và uống với nhiều nước để thuốc không lưu lại lâu ở dạ dày mà nhanh chóng được đưa xuống ruột. Trong trường hợp này nên uống trước bữa ăn khoảng 1h hoặc sau khi ăn 2h. Quy tắc này cũng được áp dụng cho các dạng thuốc được bào chế thành dạng viên bao tan trong ruột
Các thuốc như: levodopa, griseofulvin, hydralazin, carbamazepin, diazepam… uống lúc đói sẽ bị hấp thu nhanh vào máu gây các tác dụng không mong muốn do nồng độ tăng đột ngột cho nên cần phải uống vào bữa ăn để hạn chế tác dụng phụ.
Cần uống xa bữa ăn các thuốc như: thuốc chống lao (rifampicin, rimifon…), các kháng sinh nhóm betalactam (amoxicilin, ampicilin, penicilin…),erythromycin… Các thuốc này kém bền trong môi trường acid dịch vị nên cần phải uống cách xa bữa ăn. Một số thuốc dùng trong điều trị bệnh dạ dày, tiêu hóa như sucrafat nên uống 1 giờ trước khi ăn để nó kịp tạo màng bao che niêm mạc trước khi thức ăn vào dạ dày. Các thuốc antacid uống au khi ăn 1 giờ để trung hòa lượng acid HCl thừa do dạ dày tiết ra để tiêu hóa thức ăn.
Trên đây là thông tin tham khảo về thời điểm dùng thuốc hợp lý cho một số loại thuốc thông dụng từ Dược sĩ Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn. Tuy nhiên, những thông tin trên chỉ mang tính tham khảo không được dùng thay thế chẩn đoán và chỉ định của bác sĩ.
